Velayetinizde bulunan kadın ciddi bir adım atmaya – evliliğe karar verse de, genel olarak, kızlar daha çekingen ve utangaçtır. Bu nedenle bazı sorular sormaktan çekinirler. Bu durumda sizin göreviniz damat hakkında bilgi edinmek ve onunla ilgili karar vermektir.
Siz onu evlendirebilirsiniz. Bundan dolayı, İslam’a uygun olarak onun haklarını korumak için büyük bir sorumluluğu üstlenmektesiniz. Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) hadiste şöyle buyurmaktadır:
«Dindarlığından, ahlâkından memnun kaldığınız birisi kızınızı istemeye geldiğinde ona red cevabı vermeyiniz onları evlendiriniz» (Tirmizî).
Nikahtan önce gelinin nikahı kabul edip etmediğini mutlaka sorun. Peygamber Efendimiz, Allah ondan râzı olsun, şöyle buyurmuştur:
“Eğer biriniz kızınızı evlendirmek isterseniz, öncelikle onun rızasını sorun” (Taberani).
Damat hakkında daha fazla bilgi nasıl edinilir?
Çoğu zaman gelin, damatla sohbet etmekten çekinmektedir. Bu nedenle, potansiyel damada net ve açıklayıcı sorular sorarak ona yardım edin.
Bir keresinde velinin, inancın (akida) nedir – Ehl-i sünnet vel-cemaat, kaç vakit namaz kılarsın – en az 5 vakit, vb. gibi sorular sorduğu ve onlara standart cevaplar aldığı bir durum olmuştu. Ancak veli, damadın dini tutumu hakkında daha fazla şey öğrenmeye karar vererek: dinimiz hakkında nereden ve kimden bilgi aldığını sormuştu. Cevap olarak ünlü mezhepçilerin isimlerini duymuştu. Ardından veli, damadın bu insanlara karşı tutumunu sorduğunda, kabalık ve saldırganlıkla karşılaşmıştı. Bu olayların neticesinde, kızını dini konularda ciddi eksikleri olan ve kötü ahlak sahibi bir adamla evlendirmekten vazgeçmişti.
Yukarıda anlattığımız durumda kişi kendinden çıkarak kendinin gerçek yüzünü göstermiştir. Velinin uyanıklığı ve azmi, bu durumu zamanla ortaya çıkarmaya yardımcı olmuştur.
Vasi sadece damada değil, onun akrabalarına, arkadaşlarına ve tanıdıklarına da sorular sormalıdır. Buna karşılık, akrabalar ve tanıdıklar damadın hem iyi hem de kötü taraflarını anlatmak zorundadır ve bu dedikodu (gıybet) değildir, çünkü Şeriat bu gibi durumlarda doğruyu söylemeyi emreder. Rasûlullah (sallallahu aleyhi vesellem) müstakbel eş seçimi konusunda kendisine tavsiye için geldiklerinde kadınlar böyle demiştir.
Damadın dini tutumunu ve onun kişiliği hakkında bilgi edinmenize yardımcı olacak soru listesi derledik.
Damada ne sormalısın?
1. Kaç yıldır namaz kılıyorsunuz?
İslam’ı kabul ettiği, İslam’ın şartlarına uygun hayat tarzı sürdüğü vs. değil, özellikle namaz kılıp kılmadığı hakkında soracağız. Çünkü bazı insanlar “etnik” Müslüman ailede doğdular için çocukluklarından beri İslam’ın koşullarına uygun yaşadıklarına inanıyorlar, ancak dinimizin şartlarını kısa bir zaman öncesinde öğrenmeye ve uygulamaya başlamışlardır.
2. Dinin emirlerini nasıl yerine getirmektesiniz?
İlk olarak, ona bu açık uçlu ve geniş kapsamlı soruyu kendi başına cevaplama fırsatı veriyoruz. Cevap vermekte zorlanıyorsa ona aşağıdaki destekkleyici sorular sorarak ona yardımcı olacağız: hangir ibadetleri yapar; ne sıklıkla; bu ibadetlerin doğru yapılmasını nereden öğrendi vb.
3. Kuran okuyabilir mi?
Bu soruyu sorarak, onun Kur’an’ı doğru okumanın Allah’tan alacağı mükâfatı ve ilim arzusunun derecesini öğreniyoruz.
4. Kuran ne sıklıkla okur?
Kuran sevgisi ve arzusu, Allah sevgisini ve arzusunu ifade eder.
5. Aile fertleri ile (anne, baba, kardeşler, amcalar, halalar vb.) nasıl bir ilişki içerisindedir?
- Allah, insanın bolca sevap kazanmasını için her daim aile bağlarını güçlü tutmayı emretmiştir. Bu ilişkileri n kopması büyük zararlara neden olacaktır.
- Eğer o kendi akrabalarıyla geçinemiyorsa, eşinin akrabalarıyla nasıl ortak bir dil bulabilir ki?
6. Ailesi veya diğer akrabaları onun ailesine müdahale edecek mi?
Bu soru çok önemlidir, çünkü akrabaların “iyi niyetli” tavsiyeleri nedeniyle ailelerde birçok sorunlar yaşanmaktadır.
7. Bilgi edinme konusundaki tutumu nedir?
- Dinimiz hakkında bilgi edinmek için çabalıyor mu?
- Eğer eşi eğitim almaya karar verirse ona destek olacak mı?
- Eşine ve çocuklarına neleri öğretecek?
8. İnancı nedir?
Bu soruyu sorarak, çeşitli dini konularda aynı görüşlere sahip olup olmadığınızı öğrenmenize yardımcı olacaktır. Çünkü bu konularda aynı fikirlere sahip olmayınca aile içinde boşanmaya kadar uzanan büyük sorunlar yaşanabilir.
9. Kimin söyleşilerini dinler, nereden bilgi alır?
Bu soru, dolaylı olarak inançları ve metodolojisi hakkında bilgi almanızı sağlamaktadır.
10. En yakın arkadaşları kimler?
Hadis-i şerifte: “İnsan, dostunun yaşayış tarzından etkilenir” denilmiştir. Dürüst ve Tanrı’dan korkan bir kişi kötülerle dost olmaz.
11. Sık sık (sokakta) yürüyüşe çıkar mı?
Bu sorunun yardımı ile, onun ne sıklıkta evde olmayacağını veya eşiyle ne sıklıkta yürüyüşe çıkacağını öğrenebilirsiniz.
12. Eşinin (eğer varsa) başka bir evliliğinden olan çocuklarına bakar mı?
Aslında damadın yüzerine bu sorumluluk yüklenmemektedir. Ancak, evlenmek üzere olan kadının geleceğinin bu en önemli unsuruna kayıtsız mı kalacak, yoksa çocuklarını himayesine alarak merhamet ve cömertlik gösterecek mi? Çünkü bunu önceden bilmek çok önemlidir.
13. Boşanma durumu olsa kendi çocuklarına bakacak mı?
Bu soru ile, en kötü durumda (boşanma durumunda) çocukları neyin beklediğini anlayacaksınız.
14. Kötü alışkanlıkları var mı ve daha önce var mıydı (sigara/nargile/nasvay, alkol, uyuşturucu vb.)?
Bu zor bir soru, ama bu konu netleştirilmelidir. Düğünden sonra damadın sigara içtiği veya uyuşturucu bağımlısı olduğu ortaya çıkan durumlar olmuştu. Ve bu yüzden boşanmalar olmuştur.
15. Tedavisi olmayan veya tedavisi zor hastalıkları var mı (HIV, hepatit, tüberküloz vb.)?
Bu, böyle bir kişiye velayetinizde olan kadını vermemeniz gerektiği anlamına gelmez. Ancak aile hayatı sürecinde eşe bulaşan ya da kısırlığa neden olan birçok hastalık vardır. Bundan dolayı, kadının bu tür hastalıkları hakkında önceden bilgi sahibi olması ve sonra onunla evlenip evlenmemesi konusunda bilinçli bir karar vermesi daha iyi olacaktır.
16. Devlet makamlarıyla sorunları var mı veya yaşamış mıdır (adli sicil kaydı var mı, arananlar listesinde mi vs.)?
Bu, böyle bir kişiye velayetinizde olan kadını vermemeniz gerektiği anlamına gelmez. Sadece kadının bu tür şeyleri önceden öğrenmesi ve sonra onunla evlenip evlenmemesi konusunda bilinçli bir karar vermesi daha iyi olacaktır.
17. Her hangi borçları ve yükümlülükleri var mıdır?
Bu sorunun yardımı ile:
- Aile bütçesinin bir kısmının borçlarını ödemeye gidip gitmeyeceğini öğreneceksiniz.
- Eğer bankalardan aldığı krediler varsa, bu kişinin Allah’ın tefecilik yapanların üzerine düşen gazabından korkmadığını anlarsınız.
- Kendisine verilen adaklar varsa, onları yerine getirip getirmeyeceğini ve yerine getirilmesinin aileyi nasıl etkileyeceğini öğrenebiliriz.
Yukarıda belirtilen soruların cevaplarından, kişi hakkında sonuçlar çıkarabilirsiniz.
Yüce Rabbimiz, dikkatli, uyanık olmayı, ama aynı zamanda damada karşı adil olmanızı ve velayetinizdeki kadına da en kısa zamanda layık biriyle evlenmeyi nasip etsin!
